Showing posts with label Tembung. Show all posts
Showing posts with label Tembung. Show all posts

Saturday, February 16, 2013

PEPAK BASA JAWA: TEGESE 'DASANAMA" LAN TULADHANE

A.      DASANAMA

Dasanama yaiku tembung pirang-pirang kang duwe teges siji utawa padha.

Tuladha :

anak : atmaja, putra, siwi, sunu, suta, yoga
angin : bajra, bayu, maruta, pawana, samirana, sindung riwut.
ati : driya, galih, manah, nala, kalbu, prana, tyas, wardaya.
awak : angga, badan, salira, sarira, raga.
bapak : bapa, sudarma, sudarmi, rama, yayah
banyu : her, warih, ranu, sindu, tirta, we, jala
bodho : blilu, dama, mudha, kumprung, koplo, jugul, pengung, punggung
bumi : bantala, bawana, buwana, basundara, jagad, mandhala, pratala, paratiwi, siti, kisma
buta : asura, danuja, denawa, ditya, diyu, raseksa, yaksa, wil
dalan : delanggung, enu, gili, lurung, marga, margana, sopana
dewa : apsara, apsari, bathara, dewata, sura, hyang, jawata, widadara
gajah : asti, dipa, dwipangga, dirada, esthi, liman
gawe : kardi, karya, karti, yasa
geni : agni, api, apyu, brama, dahana, pawaka
getih : ludira, marus, rah, rudira
gunung : aldaka, ancala, arga, ardi, giri, himawan, meru, parwata, prabata, wukir
ibu : biyang, biyung, indhung, puyengan, rena, umi, wibi
ireng : cemani, cemeng, jlitheng, kresna, langking
iwak : matsura, mina, ulam
jaran : aswa, kapal, kuda, turangga, undhakan, wajik
jeneng : asma, aran, jejuluk, rum-rum, wewangi, tetenger
kali : lepen, narmada
kaya : kadi, kadya, lir, mimba, pendah, pindha
keris : curiga, cudrik, katga, patrem
kethek : juris, kapi, palwaga, rewanda, wanara, wre
kreta : rata, ratangga, pedhati, wirnana, yana
kraton : dhatulaya, kedhaton, pura, puri
kuning : jenar, kapuranta, pita
lanang : jaler, jalu, kakung, priya
langit : akasa, antariksa, awang-awang, bomantara, dirgantara, gegana, jumantara, tawang, widik-widik, wiyati, wyat
lara : gerah, gering, roga, sakit
lintang : kartika, sasa, sasadara, sudama, taranggana, wintang
macan : sardula, sirna
manuk : kaga, kukila, paksi, peksi
mata : eksi, mripat, netra, paningal, soca
mati : antaka, ngemasi, lalis, lampus, layon, lena, murud, palastra, seda
mayit : bangke, jisim, kunarpa, kuwandha, sawa, wangke
misuwur : kajuwara, kaloka, kalok, kawardi, kawentar, kaonang-onang, kombul, kondhang, kongas, kontap
omah : graha, panti, wisma, yasa
padu : crah, congkrah, kerengan, padudon, sulaya
panah : astra, bana, jeparing, naraca, sara, warastra
pandita : ajar, dwija, dwijara, maharsi, resi, wiku, wipra, yogiswara
peni : apik, becik, edi, endah
perang : yuda, jurit, laga, pupuh, rana, branta yuda
pinter : guna, lebda, limpat, wasis, widagda, widura, wignya
ratu : aji, buminta, bumipala, dhatu, katong, naradipa, narpati, narendra, nareswara, nata, raja, sri, sribupati
rembulan : badra, candra, sasadara, sasangka, sasi, sitaresmi, sitengsu, wulan
sedih : dhuhkita, kingkin, rudhatin, rudhita, sungkawa, susah, tikbra, turidha, wigena
segara : ernawa, jalanidhi, jaladri, samudra, tasik
slamet : basuki, raharja, rahayu, swasta, yuwana, widada
srengenge : arka, aruna, bagaskara, bagaspati, baskara, diwangkara, pratangga, pratanggapati, pratanggakara, radhite, raditya, rawi, surya
ula : sarpa, sawer, naga, taksaka
wadon : dayinta, dyah, estri, juwita, kusuma, retna, rini, wanita, wanodya, gini, putri
weruh : anon, priksa, udani, upiksa, uninga, wikan, wrih
wicara : catur, gunem, ucap, uni
wong : jalma, jana, janma, manungsa, manus, nara

Read more »

PEPAK BASA JAWA : TEGESE KERETA BASA LAN TULADHANE


KERETA BASA

Kereta basa utawa jarwa dhosok yaiku negesi tembung kapirid saka wancahan wandane, utawa nguthak-athik tembunge supaya mathuk.

Tuladha :

anak : kabeh kekarepane kudu ana lan sarwa kepenak
bapak : bab apa-apa sarwa pepak (ngelmune lan pengalamane)
batur : ngembati (nindakake) pitutur
bocah : mangane kaya kebo, pegaweane ora kena dicacah
brekat : apa-apa brak-brek banjur diangkat
cangkir : nyancang pikir
cengkir : kencenging pikir
Desember : gedhe-gedhene sumber
dongeng : dipaido ya keneng (kenging)
garwa : sigarane nyawa
gedhang : digedeng yen bar madhang
gelas : yen tugel ora kena dilas
gerang : segere wis arang-arang
guru : digugu lan ditiru
Januari : hujan sehari-hari
jaka : apa sing dikarepake kepengin enggal tumeka
kaji : tekade mung siji
kathok : diangkat mbaka sitok
kodhok : teka-teka ndhodhok
kutang : sikute diutang
krikil : keri ing sikil
kuping : kaku tur njepiping
kupluk : kaku tur nyempluk
kursi : mungkur anggone ngisi
mantu : dieman-eman meksa metu
maratuwa : mara-mara bereng wis tuwa
piring : sepi yen miring
prawan : yen pepara(lunga) ing wayah awan
sepuh : sebdane ampuh
semah : isen-isenne umah
sirah : isine rah (getih)
siti : isi bulu bekti
sopir : yen ngaso padha mampir
sruwal : saru yen nganti uwal ( ucul)
tandur : olehe nata karo mundur
tapa : tatane kaya wong papa (ora duwe apa-apa)
tarub : ditata supaya katon murub
tebu : anteping kalbu
tuwa : ngenteni metune nyawa
wanita : wani ditata
wedang : ngawe-awe kadang
weteng : ruwet tur peteng

Read more »

TEGESE TEMBUNG : APA TEGESE TEMBUNG IKI?

Tegese tembung :
carang wreksa = pang. wreksa = kayu.
jamang tambir = wengku. tambir = pinggir.
baligo amba godhonge = woh labu.
santoseng = santosa + ing.
tengareng prang = tengara perang, aba-aba perang = keteg.
riris = udan, jawah, jawuh, warsa. Warsa ugi ateges taun.
kasang toya = wadhah toya punika namanipun impes.
menyan seta munggwing ardi = menyan putih sing ana ing gunung = welirang.
ardi = parwata, giri, gunung, acala, wukir, redi, meru, prabata, aldaka.

Read more »

TEGESE TEMBUNG MENGARTIKAN KATA DALAM BAHASA JAWA

-->











 Rawi = srengenge
hyang purnama = rembulan nedhenge bunder.
purnama sidi = rembulan wutuh tanggal 14, 15. , gunggung neptune dina lan pasaran iya 14, 15 upama jumat paing = 6 + 9 = 15, kemis pon = 8 + 7 = 15, rebo pon = 7 + 7 = 14, rebo kliwon = 7 + 8 =
ngancala = acala , gunung, giri, meru, parwata, prabata, hardi, ardi, redi, aldaka.
gumiwang = ngglewang.
kadarung = kadereng, kadreng, adreng
pangarcana = panembah, pakurmatan.
saniskara = sakabehe.
 Pinardiya = diperdi, diudi, diparsudi.
ngayati = miwiti
sidining sedya = sampurnaning sedya
sidikara = donga
disidikara = didongani
Tanggap = gita, gape
ora nanggapi = ora nggape.
nanggap wayang = nganakake tontonan wayang
tanggapan = tontonan
tanggap warsa = wiyosan
tanggap sabda = wangsulan karangan ing layang kabar
naketi = nyaketi, nyedhaki
dumipeng rat = dipa + um ing rat = sumorot ing jagad
graning arga = pucaking gunung
wilis = ijo
aldaka = gunung
larut = ilang, katut ilining banyu
mirut = mengkeret
tedhuh = 1. timbreng; 2. mendhung; 3. lerem tumrap prahara.
kalindhih = kendhih, kalah
tanpa sesa = tanpa tilas.
 Sembari = sinambi
 Uler kambang (wangsalan) = lintah
Bau kapine = ora adil, pilih asih emban oyod emban cindhe
sanggyaning kang tumuwuh = sakabehing titah
tumameng masakala = teka ing sawektu-wektu
pinuntu = dipikir kanthi jero
demang = lelurahing bekel, sesebutaning sawenehing abdi dalem
demang ngiras tangkilan (pr)= dhayoh ngiras dadi peladen.
mene = sesuk
brat = birat = ilang
Beran = sawah beran, sawah bera
 Berag = 1. Seneng-seneng; 2. Wis brai, wis diwasa.
ngingirih getih = nresiki getih, ngilekake getih
ngirih kalen = ngresiki kalen.
kukila = manuk
mina = iwak
misaya mina = golek iwak
 Nartani = mbarengi
kalintang = katon
mathekel katon kucinge = mathekel katon otote gedhe.
ris = aris , alon.
tembeyayan = tembeyan, sapisan
 Kadang konang (pr) = seduluran sing diaku mung sing sugih.
mangsa silih sundhula = mangsa nganti padhaa.
nadhah = pangan
 Ngong = ingong, ingsun, aku.

Read more »

Tembung-tembung jawa lan maknane


6. Roga = lara
dwaja = gendera, tetenger, ciri
pancaniti = pasewakan
tangeh = adoh
winursita = wursita + in = dicritakake.
lintang jaka belek = bintang mars

Read more »

Silahkan Tinggalkan Pesan dan Komentar Anda di sini... ; ) Terima Kasih atas Kunjungan Anda...

HARAP JANGAN PANGGIL SAYA "MAS" KARENA OWNER BLOG INI SEORANG WANITA